Ik ben gek
Mijn hersenpan is lek
Tussen twee zonnestralen
Ga ik pijpenstelen halen
Mensen rennen
Naar binnen
Schapen schuilen
Ik druip, op mijn knieen
Zie ik licht
Spattende fonteinen
Doorgestreepte struiken
Ja ik ben gek
Wie van druppels geniet
Verdient dat het giet
De plaat poetsen
Ik werk aan een roman, al jaren. De wereld is daarvan op de hoogte, dat helpt. Als de wereld weer eens informeert hoe het met de roman gaat, geef ik een omschrijving van het punt in het trage proces waarop ik op dat moment ben. ‘Ik heb nu drie delen en ik twijfel nog over een vierde deel, een epiloog. Of ik werk er nog een verhaallijn doorheen.’ Opdat ze mij geloven. Dat ik echt aan een roman werk.
‘Heb je al een uitgever?’ vragen ze soms.
‘Nee, die stap heb ik nog niet durven zetten. Ik wil eerst een complete versie hebben.’
De zomer is gereserveerd voor het werk aan dit boek. Dat wil niet zeggen, dat ik vanaf vakantiedag één braaf aan mijn bureau zit om pagina’s toe te voegen. Eerst poets ik de plaat. Ik ruim opgehoopte lesmaterialen op, bevrijd het huis van kattenharen en miljoenen van de miljarden huishoudbacteriën, plant bietjes in de tuin, wandel en maak foto’s van licht op water. Mijn excuus: ‘Ik schrijf met licht.’
In mijn tweede jaar op de kunstacademie leerde ik bij grafische technieken de letterlijk ‘de plaat te poetsen’. Als voorbereiding op het echte etsen in een koperen plaat moesten we deze eerst schuren, polijsten en met brasso poetsen tot die op een spiegeltje leek. Daar kon ik uren mee bezig zijn, in gedachten fantaserend over de prachtige ets die er uiteindelijk van zou komen. We werden hierbij geholpen door een werkplaatsassistent, want de grafiekdocent was ‘m gesmeerd. Die hield zich liever bezig met zijn collectie mooie artistieke meisjes. Omdat mijn etsen en het onderwijs tegenvielen, ben ik in dat tweede jaar van de academie vertrokken.
‘Doe eens wat nuttigs’
Aan die tijd heb ik wel een gedeeltelijk ontwikkeld kunstenaarsoog overgehouden. Als dochter van een metaalbewerker waardeer ik het ambachtelijke deel van grafisch werk. Er is ook een arbeiderskinderstemmetje dat altijd zeurt: ‘Doe eens wat nuttigs!’ Later heb ik als loonslaaf in de Welzijn geleerd dat je productie moet leveren, meetbaar in minuten en in uitgestroomde cliënten.
Nu er geen manager meer in mijn nek hijgt, bestraf ik mezelf aan het begin van een schrijfperiode. Dan moet ik eerst afscheid nemen van lessen voorbereiden, groepen en klasjes, van schrijven in opdracht en van de boekhouding. En ik moet de strenge interne criticus paaien. Het is wél nuttig wat ik doe, het is voorbereiding, omschakelen van de lesgeef- naar de schrijfmodus. Ik moet mezelf steeds opnieuw toestaan om langzamer te leven, uit te slapen – een doodzonde! – doelloos te kuieren en de omgeving met mijn half ontwikkelde kunstenaarsoog waar te nemen. Om een uur naast een sloot te staan voor een impressionistische foto van een waterhoentje. Om teksten te schrijven die niet in het boek passen, stomweg omdat ze in me komen opborrelen. Het is allemaal voorbereiding op dat andere, echte werk.
De komende dagen ruim ik mijn huisje verder op, behandel de poezen tegen vlooien en teken, sproei nog een keer de tuin, stop onder- en bovengoed in fietstassen en leg de laptop erboven op. Dan poets ik de plaat, naar een schrijfhuis, waar ik echt aan dat vierde deel van die roman ga werken, of aan die extra verhaallijn.
Zoekt u een ervaren tekstschrijver, die zorgvuldig is en betrokken bij haar werk? Mevrouw Schrijftaal werkt graag in opdracht. Ik geloof in goed overleg en prettig samenwerken met opdrachtgevers. Opdrachten geven richting en inhoud aan mijn werk. Als hoogopgeleide met brede interesse schrik ik voor weinig onderwerpen terug. Uw vraag is mijn uitdaging. Indien gewenst verzorg ik ook beeldmateriaal.
Herinneringsboek
In september 2014 verschijnt een reeks herinneringsboeken: ‘Wij van Jaargang …’ De Duitse uitgeverij Wartberg bracht eerdere series van deze jaargangboeken uit in Duitsland en Frankrijk. Nu komt er een elfdelige reeks uit in Nederland. Ik schreef de jaargang 1965 aan de hand van foto’s uit persoonlijke en collectieve archieven. Het was een nostalgisch genoegen en een uitdaging om tekst en beeldmateriaal bij elkaar te zoeken en te combineren.
Familieleden na mijn doop in 1960 (deze foto verschijnt niet in het boek)
Interviews en nieuwsbrieven
Ik ben een ervaren interviewer. Mijn opleiding als psycholoog en werkervaring in de vrouwenopvang hebben van mij een goede, actieve luisteraar gemaakt. Ik kan daardoor de essentie van een gesprek helder op papier zetten. In het verleden tekende ik een aantal verhalen op van mishandelde islamitische vrouwen. Deze zijn gepubliceerd in een jaarverslag van de vrouwenopvang.
Onlangs werkte ik samen met Yoeke Nagel aan een jubileumboek voor een vereniging. Mijn bijdrage bestond uit een tiental korte interviews en foto’s. Als amateurfotograaf schiet ik heel aardige portretten. Ook voor nieuwsbrieven interview ik en lever desgewenst foto’s.
Voorbeeld nieuwsbrief (foto aangeleverd)
Recensies en Klassiekers
Uit liefde voor de poëzie schrijf ik al vele jaren recensies en besprekingen van klassieke gedichten voor literatuursite Meander. De laatste recensie staat hier. Stiekem droom ik van andere poëzietijdschriften als opdrachtgevers.
Contactinformatie
Voor afspraken en tarieven kunt u contact opnemen met wilma@schrijftaal.org, telefoon: 06 – 4630 7175
Onlangs schreef ik in opdracht een theatraal sprookje over een prinsesje en een minipaard. Het sprookje is met veel succes opgevoerd tijdens een expo in Belgie. Er komt nog een filmpje, met muziek van Ardispark, Jos Geluk. Karina Verougstraete van Stal Zeewinde stuurde alvast wat foto’s.
Zwaartekracht zuigt
De beeldhouwdocent met zijn zware
Amerikaanse accent. Ik verstond
Zwarte Kracht
Sinds die tijd denk ik er diep
In mijn zelfgegraven kuil
Over na
Een tegenkracht, een mechaniek
Dat helpt bij het opstaan
Een bedkantelmachine, een hand
Die ervan weerhoudt
Om terug te gaan
De Witte Kracht?
Windje mee, papa’s hand
In mijn rug bij het fietsen?
Maar nee, je wint het niet
Van de zwaartekracht.
4 maart 2014
Botervloot I
Ze moet en zal iets voor me kopen op de Grote Markt van Rotterdam. Tegenstribbelen heb ik al jaren geleden opgegeven. ‘Ik heb nog een botervloot nodig,’ zeg ik.
‘Is dat alles?’
Ik kan niets anders bedenken. Bij een kraam met tweedehands spullen zie ik er een, rond, van aardewerk, met niet al te lelijke bloemetjes. Made in Czechoslovakia.
‘Deze is goed.’
‘Weet je het zeker? Wil je niet verder zoeken?’
‘Nee hoor, deze is prachtig,’ lieg ik maar een klein beetje.
Ik probeer ook al jaren niet meer zelf te betalen. Dat ontaardde steevast in hetzelfde schijngevecht. Zij rekent af, de botervloot verdwijnt in mijn tas.
‘Dankjewel, ma, ik ben er blij mee.’
‘Echt?’
Bij een andere kraam staan roestvrijstalen, rechthoekige botervloten. Ze koopt er een, en stopt die in mijn handen.
‘Dan heb je er in ieder geval genoeg.’
Ik vind hem lelijk, maar dat zeg ik niet.
‘Ze moet en zal iets voor me kopen,’ zeg ik tegen de marktkoopman.
‘Mooi toch? Dat is nou moederliefde.’
‘Bedankt ma.’ Een zoen op haar wang.
Vandaag viel er iets van het aanrecht af en brak. De aardenwerken botervloot. Het was of er een erfstuk brak, verdomme. Ik neem de roestvrijstalen in gebruik.
Botervloot II
Zijn ogen vallen dicht. Er zakt een rozige schil uit zijn mond.
‘Jan, doe dat nou niet,’ roept mijn moeder, ‘je bent je bovengebit ook al kwijt. Doe in je mond!’
Hij schrikt wakker, zijn ogen schieten vuur.
‘Je hoeft niet meteen als een heks boven me te gaan staan!’
‘Je gebit viel uit je mond, pa,’ zeg ik.
Ma weidt uit: ‘Ik ben al drie weken op zoek naar zijn bovengebit. Zal die ook wel hebben laten vallen, net als zijn portemonnee. Morgen gaan we de schuur maar eens uitkammen.’
Ik verander van onderwerp.
‘Weet je wat er laatst gebeurd is? Die stenen botervloot is kapot gevallen. Zonde. Gelukkig heb ik die roestvrijstalen nog.’
Haar ogen lichten op.
‘Ik heb er nog een voor je.’
‘Daar zeg ik het niet voor hoor.’
‘Nee, maar ik heb er nog een van ons oude servies. Die mag je hebben.’
Ze duikt in de kast en haalt een botervloot tevoorschijn die ik echt mooi vind. Gebroken wit met gouden randjes.
‘Weet je zeker dat je daar vanaf wilt?’
‘Nee,’ zegt ze bestraffend, ‘maar je mag hem hebben.’
De botervloot en het deksel gaan verpakt in keukenpapier in een plastic tasje.
Later, wanneer ik in de gang mijn jas aantrek om naar huis te gaan, legt ze haar wijsvinger over haar lippen en moffelt een briefje in mijn hand. Vijftig euro. Ik omhels haar.
‘Bedankt ma. Bedankt voor alles.’
Wie is Harry?
Op mijn FaceBookpagina duikt de laatste tijd een intrigerend personage op: Haast Onverstaanbare Harry. Net als veel personages is Harry ontstaan uit observaties van echte mensen, maar inmiddels is hij als personage een eigen leven gaan leiden. Ik heb geen idee hoe het hem in de toekomst zal vergaan, maar verwacht hem nog vaak tegen te komen. Daarom zet ik op deze plek de stukjes over Harry tot nu toe. De eerste ‘Harry’ is van 30 augustus, de meest recente van vandaag, 4 november 2013.
Ik loop mijn tuin in. O nee, daar is Haast Onverstaanbare Harry. Droog kuchend zegt hij:
‘Sorry, ik heb vandaag je tuin niet gesproeid.’
‘Geeft niet.’
Ik kan me niet herinneren dat ik hem dat gevraagd heb.
Harry wijst op het aubergientje en vraagt:
‘Is dat buitenlandse groente? Dat eten die Marokkanen zeker, en die Turken?
Daar is hij weer, Haast Onverstaanbare Harry. Het geluid van Abba komt de straat in. Hij zet de motor af en Abba zwijgt. Dan gaan Abba en motor weer aan, hij rijdt een halve meter verder en parkeert nu echt. Ik sta met mijn rug naar hem toe de heg te knippen.
‘Als je wilt dat ik iets terug zeg, moet je verstaanbaar praten,’ denk ik. Maar zoiets zeg ik natuurlijk niet.
‘Heeft er iemand tegenaan gezeten?’ vraagt hij, voor de zoveelste keer op de bruine plek in mijn heg wijzend.
‘Al een tijdje geleden.’ Ik knip door.
‘Wacht even,’ zegt hij, en plukt een slakje uit mijn heg, ‘anders knip je die straks in tweeen.’
‘Ik zal jou eens in tweeen knippen,’ grap ik en wijs naar hem met de heggenschaar.
‘Doe mijn baard maar dan.’
‘Hah hah hah.’
Rot op, Harry.
Hij is echt overal. Precies op het moment dat ik naar de papierbak loop, passeert zijn auto me. Hij stopt bij de glasbak en gooit er twee flessen in. Dan loopt hij met een plastic zak naar de papierbak, waar ik inmiddels bezig ben met een doosje.
Ik probeer het doosje in zijn geheel in de bak te duwen, maar het past net niet.
‘Dat past wel’, zegt Harry, ‘maar je houdt het schuin, kijk maar.’
Hij pakt het doosje uit mijn handen.
‘Succes,’ zeg ik.
Het doosje past niet.
‘Nou het scheelt maar een milimeter,’ zegt hij, ‘maar je hield het schuin.’
Ik begin het doosje handmatig te legen. Hij propt de inhoud van het tasje erbij. Hij is eerder klaar dan ik. Ik scheur het doosje stuk, zodat het wel in de opening past.
‘Bedankt voor het openhouden,’ zegt hij en stapt weer in zijn auto.
‘Bedankt voor je geduld,’ zeg ik achter hem aan.
Na het vertrek van Harry zie ik een kunstkaart op de tegels liggen, een afbeelding van een geschilderd portret. Vermoedelijk heeft iemand een ansicht gestuurd vanaf een verre vakantiebestemming. De kaart is lang genoeg bewaard om zonder schuldgevoel met het oud papier weg te gooien en nu naast de papierbak gevallen. Ik raap de kaart op, nieuwsgierig naar de handgeschreven boodschap op de achterkant.
Er is niets met de hand geschreven. Op de achterkant staat een veertien jaar oude, gedrukte nieuwjaarsgroet van een communistische partij. Het portret op de voorkant blijkt Lenin te zijn. Ik weet dat mijn dorp vroeger bekend stond als een rood bolwerk. Daarvan is nog erg weinig over. In mijn hand houd ik een smoezelig bewijsstuk van een strijdbaar verleden.
Mijn vondst maakt het plotseling belangrijk te weten of de kaart uit het tasje van Haast Onverstaanbare Harry ontsnapt is. Was Harry communist?
De bomen zijn gaan liggen. Gebroken, ontworteld of afgezaagd. Zwerfvuil ligt er ook. Op mijn middagwandeling kom ik de hondenuitlaatclub tegen. Honden en baasjes doen, wie het hardst kan blaffen. De zwaarste stem komt van een grote vrouw met kort, wit haar in lichtblauw trainingspak.
‘Kom nou godverdegodver eens hier, Boris.’
Ik loop verder, over het Perenpad en kom Lia tegen, de vrouw van Haast Onverstaanbare Harry. Ze laat de hond uit.
‘Aan de wandel?’ vraagt ze.
‘Ja, nog even het laatste daglicht meenemen.’
‘Dan mag je wel opschieten.’
‘Ik vind het maar niks dat het zo vroeg donker wordt.’
‘Ach, gewoon kaarsies aandoen, lekker romantisch.’
Zij wel, met d’r Harry.
Laat haar maar stikken
Koos is al naar zijn werk en Mara slaapt nog diep. Ze droomt dat ze door een tunnel loopt, waar het licht zich met moeite verspreidt. Onder haar voeten kraken brekende schelpen, nee wacht, het zijn zee-egelskeletjes. Uit de wanden van de tunnel steken wortels, die haar proberen vast te pakken. Het zijn tentakels met vingers en zuignappen. Ze waant zich in een binnenstebuiten gekeerd koraalrif. De zacht gloeiende, donkere kleuren zijn fascinerend. Ze wil zich laten meevoeren met die donkerrode, paarse en groene armen. Ze zakt er langzaam in weg.
Een zoemend geluid bereikt haar oren. Er zwemt een vis voorbij, met lichtgevend groene ogen. De vis trilt in het ritme van het gezoem, de groene ogen knipperen. Mara staart in die ogen, terwijl er zich armen om haar heen slaan. De armen zijn zacht en sterk tegelijk en hebben geen vingers, maar ogen. De ogen bekijken haar traag knipperend van top tot teen. ‘Paarse sokken, tsssk,’ lispelt een stem. Ze kijkt terug, speurt de ogen af op sporen van afkeuring. De ogen blijven traag knipperen en spreken niet. De omhelzing wordt steviger. Ze zal nog verdrinken in die armen en in die waterogen. Het kan haar niets schelen. Laat haar maar stikken.
Het gezoem houdt niet op. Mara wordt half wakker, maar krijgt haar ogen niet open. Naast het bed ligt haar telefoon te zoemen en te knipperen. Ze probeert haar arm in die richting te brengen, maar het lukt niet. Ze valt weer in slaap.
Uren later klinkt het gezoem opnieuw. Mara neemt op en hoort de stem van Marie-Louise: ‘Waar was je nou, Mara? Je zou vandaag naar het werk komen. Dit kan zo echt niet hoor.’
‘Is het al donderdag dan?’
Toelichting bij dit fragment: tussen lessen en andere activiteiten door schrijf ik een roman. Daarvoor is rust in mijn hoofd nodig en een lege agenda. Dat schrijfproces verloopt dus langzaam en met tussenpozen. Maar die roman zal er komen. Kortgeleden nam ik de trein naar Hilversum om naar ‘Shut up and write‘ te gaan bij Zinexprez. Er was een uurtje rust en ik schreef een eerste versie van het fragment hierboven. Het wordt opgenomen in mijn roman. Of niet, want schrijven is een langzaam proces, met tussenpozen. En er wordt veel geschrapt.
Je mag reageren, graag zelfs!
Met veel plezier verzorg ik het naschoolse programma Natuurtalenten op basisscholen in Amsterdam Noord. Mevrouw Schrijftaal zou mevrouw Schrijftaal niet zijn, als ze geen taal in de activiteit zou stoppen. Zoals bijvoorbeeld bij het zaaien van letters met tuinkerszaad. Malletjes maken had wel wat voeten in de aarde. Een meisje riep verbaasd: ‘Moeten we mannetjes maken?’ Met geduld en nog meer uitleg lukte het toch.
Soms maak ik werkbladen om aan de hand daarvan een onderwerp te behandelen. We praten erover en de kinderen schrijven enkele woorden en zinnen op het blad. Over planten schreef een meisje (klik op de afbeelding om die groter te maken):
Een ander meisje tekende het zo:
Natuurlijk wordt er niet alleen binnen geknutseld. Buiten ontdekken de kinderen wat de natuur rondom hun school te bieden heeft. Ze vinden bodemdiertjes, tellen vogels, snuffelen aan planten en nog veel meer. Aan het einde van het blok Natuurtalenten hebben de kinderen een stapel bladen verzameld, waarmee ze hun eigen natuurboek samenstellen.
`Zet je plezier op papier´ is een naschools programma waarin kinderen uit groep 3 t/m 6 op een speelse manier kennismaken met creatief schrijven. Het gaat daarbij niet om spelling en grammatica, maar om het prikkelen van de fantasie en een speels gebruik van de taal. Afgelopen vrijdag, 8 maart 2013, startte deze activiteit voor de derde keer op een basisschool in Amsterdam Noord. Eerst gingen de kinderen op zoek naar letters en woorden in de ruimte om hen heen, daarna deden ze een rijmspel. Op kleurige briefjes stempelden ze tenslotte hun naam. Daaronder schreven ze een onderwerp om over te schrijven, of een ander ideetje. Die ideetjes zitten nu in een grote pot. Bij de volgende lessen gaan we steeds een briefje trekken. Het ideetje zal in die les verwerkt worden. Een van de meisjes stopte na afloop van deze eerste les het onderstaande briefje in mijn hand. Dat belooft veel goeds voor de komende lessen!
Ik geef ‘Zet je plezier op papier’ in opdracht van Stichting Wijsneus.
